Trong những năm gần đây, cụm từ "STEAM là gì" ngày càng xuất hiện nhiều trong lĩnh vực giáo dục hiện đại. Đây không chỉ là xu hướng mới mà còn là giải pháp hiệu quả giúp học sinh phát triển toàn diện. Bằng cách kết hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học, STEAM mang đến trải nghiệm học tập chủ động, sáng tạo và gắn liền với thực tiễn cuộc sống.
STEAM là gì? Nguồn gốc và cấu trúc phương pháp học
Khái niệm STEAM
STEAM là một từ viết tắt đại diện cho năm lĩnh vực chính trong giáo dục, bao gồm:
- S – Science (Khoa học)
- T – Technology (Công nghệ)
- E – Engineering (Kỹ thuật)
- A – Arts (Nghệ thuật)
- M – Mathematics (Toán học)
Ban đầu, mô hình chỉ bao gồm STEM (không có chữ "A" – Arts). Tuy nhiên, sau này các chuyên gia nhận thấy rằng sự sáng tạo đóng vai trò không thể thiếu trong việc giải quyết vấn đề và thúc đẩy đổi mới. Vì thế, yếu tố "Nghệ thuật" được thêm vào để tạo thành STEAM.
Mục tiêu của giáo dục STEAM
Mô hình STEAM không đơn thuần dạy từng môn riêng biệt mà hướng tới sự tích hợp giữa các môn học. Từ đó, người học có khả năng áp dụng đồng thời kiến thức của nhiều lĩnh vực để giải quyết một tình huống thực tế hoặc hoàn thành một dự án cụ thể. STEAM tập trung vào phát triển các kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác, giao tiếp và giải quyết vấn đề – những kỹ năng cốt lõi của thế kỷ 21.
>>>Đọc thêm: CPI là gì? Tìm hiểu chỉ số giá tiêu dùng trong 5 phút
Điểm khác biệt của STEAM với phương pháp truyền thống
Trong phương pháp giảng dạy truyền thống, học sinh thường tiếp cận kiến thức một chiều: giáo viên giảng, học sinh chép bài và ghi nhớ. Các môn học như Toán, Lý, Hóa hay Văn, Sử… được tách rời, ít có cơ hội ứng dụng cùng lúc vào một hoạt động thực tiễn.
Sự tích hợp liên môn
Các hoạt động học tập theo STEAM thường tích hợp nhiều kiến thức trong cùng một nhiệm vụ hoặc dự án. Ví dụ: Khi thiết kế một cây cầu bằng giấy, học sinh cần dùng toán để đo kích thước, kỹ thuật để xây dựng kết cấu, nghệ thuật để trang trí, và công nghệ để trình bày sản phẩm.
Tư duy phản biện và sáng tạo
Thay vì học thuộc lòng định nghĩa, STEAM đặt học sinh vào các tình huống cần phân tích, đặt câu hỏi, thử sai và cải tiến. Điều này giúp học sinh phát triển tư duy logic, kỹ năng phản biện và óc sáng tạo.
Làm việc nhóm và kỹ năng mềm
Học STEAM không thể thiếu sự hợp tác. Các dự án nhóm giúp học sinh rèn luyện khả năng giao tiếp, chia sẻ ý tưởng, giải quyết mâu thuẫn và phân chia công việc – những kỹ năng rất cần thiết trong môi trường làm việc hiện đại.
Phương pháp STEAM mầm non và lợi ích cho trẻ nhỏ
Định nghĩa phương pháp STEAM cho lứa tuổi mầm non
Phương pháp STEAM mầm non là gì? Đây là cách tiếp cận giáo dục được thiết kế riêng cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi, giúp các em bước đầu làm quen với tư duy khoa học, sáng tạo và logic thông qua các hoạt động mang tính trải nghiệm cao.
Thay vì tiếp cận lý thuyết khô khan, trẻ sẽ được khám phá thế giới xung quanh thông qua quan sát, đặt câu hỏi và thử nghiệm. Mọi hoạt động đều gần gũi với đời sống thường ngày của trẻ như trồng cây, làm thí nghiệm đơn giản, xây dựng mô hình, vẽ tranh hay xếp hình.
Ví dụ thực tiễn về ứng dụng STEAM trong mầm non
Một ví dụ tiêu biểu là trò chơi làm núi lửa phun trào. Trẻ sẽ:
- Học về phản ứng hóa học giữa baking soda và giấm (khoa học),
- Đo lường nguyên liệu (toán học),
- Làm ngọn núi bằng đất nặn hoặc giấy (nghệ thuật),
- Tạo dòng chảy dung nham (kỹ thuật),
- Quay video thí nghiệm (công nghệ).
Hoặc với chủ đề về cây xanh, trẻ có thể gieo hạt, tưới cây mỗi ngày, đo chiều cao cây, đếm số lá, vẽ hình ảnh cây và so sánh quá trình phát triển. Tất cả được thực hiện trong không khí vui nhộn, thoải mái nhưng vẫn đầy ý nghĩa giáo dục.
Lợi ích khi áp dụng STEAM trong giáo dục mầm non
Khơi dậy trí tò mò: Trẻ được khuyến khích đặt câu hỏi và tìm hiểu lý do đằng sau các hiện tượng xảy ra xung quanh.
Tăng tính chủ động: Không còn là người “nghe lời” thụ động, trẻ tự đưa ra ý tưởng và thực hiện.
Phát triển toàn diện: STEAM kết hợp cả vận động tay chân (cắt, dán, vẽ…) và vận động tư duy (quan sát, suy luận, sáng tạo).
Hình thành kỹ năng làm việc nhóm sớm: Trẻ học cách hợp tác với bạn bè, trao đổi và chia sẻ trách nhiệm trong một hoạt động chung.
STEAM tại Việt Nam và vai trò của phụ huynh
Xu hướng áp dụng STEAM trong trường học Việt
Tại Việt Nam, nhiều trường học – đặc biệt là các trường quốc tế và tư thục – đã bắt đầu đưa STEAM vào chương trình học từ cấp mầm non. Một số trường tổ chức các buổi học theo dự án, câu lạc bộ STEAM, hoặc tích hợp STEAM vào môn học chính khoá.
Tuy vậy, việc triển khai STEAM vẫn còn hạn chế ở nhiều nơi do thiếu nguồn lực, giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu và thiếu học liệu phù hợp.
Phụ huynh có thể làm gì để hỗ trợ?
- Tạo điều kiện khám phá tại nhà: Cho phép con tự chơi, tự thử nghiệm với các vật dụng đơn giản.
- Hướng dẫn mà không can thiệp quá mức: Để trẻ tự tìm lời giải và hỗ trợ khi cần.
- Chọn môi trường học phù hợp: Nên ưu tiên các cơ sở có chương trình STEAM bài bản, giáo viên nhiệt huyết và không gian trải nghiệm phong phú.
>>>Đọc thêm: Peel da là gì? Tìm hiểu bí quyết tái tạo làn da sáng khỏe
Có thể thấy, giáo dục STEAM là gì không chỉ là câu hỏi mang tính khái niệm mà còn mở ra hướng đi mới cho giáo dục thế kỷ 21. Với những lợi ích rõ rệt về tư duy, kỹ năng và sáng tạo, STEAM đang ngày càng được áp dụng rộng rãi, đặc biệt từ bậc mầm non. Việc hiểu và ứng dụng STEAM đúng cách sẽ góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho thế hệ tương lai.
