Khám phá lịch sử chùa Bái Đính Ninh Bình qua từng thời kỳ

Bạn đã từng thắc mắc về lịch sử chùa Bái Đính Ninh Bình một trong những ngôi chùa lớn nhất Việt Nam? Tại sao nơi đây lại trở thành trung tâm Phật giáo nổi tiếng trong và ngoài nước? Lịch sử của chùa không chỉ là câu chuyện kiến trúc mà còn là hành trình truyền bá tinh thần đạo Phật qua nhiều thế kỷ. Cùng khám phá chùa Bái Đính để hiểu thêm về dấu ấn lịch sử văn hóa đặc biệt mà nơi này gìn giữ.

Những điều bạn nên biết về chùa Bái Đính

Chùa Bái Đính ở đâu?

Chùa Bái Đính tọa lạc trên núi Bái Đính, thuộc xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Đây là khu vực phía Bắc của quần thể du lịch sinh thái Bái Đính – Tràng An, cách khu du lịch Tràng An khoảng 12km. Với bề dày lịch sử và vị trí địa lý đặc biệt, chùa Bái Đính là một địa danh nổi tiếng, gắn liền với ba triều đại phong kiến lớn trong lịch sử Việt Nam: nhà Đinh, nhà Tiền Lê và nhà Lý.

Link bài khác: Những di tích lịch sử ở Hà Nội mang đậm hồn dân tộc

Chùa Bái Đính có từ bao giờ?

Chùa Bái Đính là một trong những ngôi chùa nổi tiếng nhất Việt Nam, không chỉ bởi quy mô lớn mà còn nhờ vào bề dày lịch sử gắn liền với các triều đại phong kiến. Nhiều người biết đến chùa Bái Đính hiện nay như một công trình Phật giáo đồ sộ được xây dựng mở rộng vào đầu thế kỷ 21, nhưng ít ai biết rằng chùa Bái Đính cổ đã xuất hiện từ gần 1.000 năm trước.

Theo các tài liệu lịch sử, chùa cổ Bái Đính được thiền sư Nguyễn Minh Không một trong những cao tăng lỗi lạc thời nhà Lý cho xây dựng vào năm 1121. Chùa nằm trên núi Bái Đính, thuộc xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Khu vực này từng là kinh đô Hoa Lư nơi ra đời của ba triều đại lớn: Đinh, Tiền Lê và Lý. Trong suốt thời gian tồn tại, ba triều đại này đều rất coi trọng đạo Phật, xem Phật giáo là quốc giáo, từ đó tạo điều kiện cho sự phát triển mạnh mẽ của các công trình Phật giáo, trong đó có chùa Bái Đính.

Ngôi chùa cổ ban đầu được xây dựng ở vị trí cao, dựa lưng vào núi, có hang động thờ Phật và thờ Thánh Nguyễn Minh Không. Đến đầu những năm 2000, chùa Bái Đính mới được đầu tư mở rộng thành quần thể tâm linh quy mô lớn với diện tích lên đến hơn 500 ha, bao gồm nhiều công trình mới như điện Tam Thế, tượng Phật bằng đồng lớn nhất châu Á, hành lang La Hán… tạo nên một điểm đến tôn giáo và du lịch đặc sắc của Việt Nam.

Các lễ hội ở chùa Bái Đính

Chùa Bái Đính không chỉ nổi tiếng bởi quy mô hoành tráng và kiến trúc đồ sộ, mà còn là nơi diễn ra một trong những lễ hội lớn nhất miền Bắc – Lễ hội xuân Bái Đính. Đây là sự kiện văn hóa tâm linh đặc sắc, được tổ chức thường niên vào dịp đầu năm mới, thu hút hàng vạn Phật tử cùng du khách thập phương về hành hương, chiêm bái và cầu an.

Lễ hội xuân Bái Đính chính thức khai hội vào mùng 6 Tết Nguyên đán và kéo dài đến hết tháng 3 âm lịch. Lễ hội được chia thành hai phần rõ rệt: phần lễ và phần hội.

Phần lễ mang đậm dấu ấn tôn giáo và tín ngưỡng, bao gồm các nghi thức dâng hương, tưởng niệm và tri ân những bậc tiền nhân như Đức Phật, Thiền sư Nguyễn Minh Không người sáng lập chùa Bái Đính cổ, thần Cao Sơn vị thần núi được nhân dân tôn kính… Những nghi thức này thể hiện lòng biết ơn của hậu thế đối với tổ tiên và các bậc thánh hiền, đồng thời cầu mong một năm mới bình an, may mắn và nhiều điều tốt lành.

Phần hội diễn ra vô cùng sôi nổi với các trò chơi dân gian đặc sắc như kéo co, đánh đu, ném còn…, cùng những tiết mục nghệ thuật truyền thống như hát chèo, hát xẩm, múa rồng. Những hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn góp phần bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa dân gian lâu đời của dân tộc Việt Nam.

Đến Bái Đính nhất định phải đến thăm những địa điểm này!

Là một trong những quần thể chùa lớn và nổi tiếng nhất Việt Nam, chùa Bái Đính luôn thu hút đông đảo du khách nhờ vào những công trình kiến trúc kỳ vĩ, quy mô hoành tráng cùng với hàng loạt “cái nhất” đáng tự hào. Nếu bạn đang lên kế hoạch tham quan nơi đây, đừng bỏ lỡ những địa điểm tiêu biểu dưới đây để có một hành trình trọn vẹn và ý nghĩa.

Khu chùa Bái Đính cổ

Nằm trong lòng núi Bái Đính, khu chùa cổ là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa tâm linh lâu đời. Đây là quần thể gồm các công trình được xây dựng từ thời nhà Đinh, Tiền Lê đến thời Lý, trước năm 2003 thời điểm khởi công khu chùa mới.

Điểm đặc biệt tại chùa cổ là các đền thờ cổ kính như Đền Thánh Nguyễn, Đền thờ thần Cao Sơn, Đền thờ Đức thánh Nguyễn Minh Không vị thiền sư nổi tiếng của Phật giáo Việt Nam. Không gian nơi đây vẫn giữ được nét mộc mạc, tĩnh lặng và linh thiêng, rất phù hợp cho những ai muốn tìm kiếm cảm giác bình an trong tâm hồn.

Hang Sáng – Động Tối

Sau khi vượt qua khoảng 300 bậc đá để đến cổng Tam Quan, thay vì rẽ vào cổng ngay, bạn hãy chú ý quan sát bên phải dốc nơi có một ngã ba dẫn đến khu vực hang Sáng động Tối, một điểm đến đầy huyền bí trong khu chùa Bái Đính cổ.

Hang Sáng là nơi thờ Thần và Phật, đúng như tên gọi, hang luôn tràn ngập ánh sáng tự nhiên. Ngay lối vào là tượng hai vị thần đứng gác, vẻ mặt uy nghiêm, toát lên sự bảo hộ linh thiêng. 

Tiến sâu vào bên trong, bạn sẽ bắt gặp nơi thờ Phật với không gian yên tĩnh và trang nghiêm. Hang có chiều sâu khoảng 25m, rộng 15m và cao hơn 2m. Cuối hang nối liền với khu vực đền thờ thần Cao Sơn, một vị thần bản địa được người dân địa phương sùng bái.

Động Tối lại mang vẻ đẹp kỳ ảo với hệ thống đèn chiếu sáng bố trí hợp lý, làm nổi bật các khối thạch nhũ muôn hình vạn trạng. Bên trong động là nơi thờ Mẫu và các vị tiên, nhiều tượng thờ được đặt sâu trong các ngách đá nhỏ, có bệ thờ riêng biệt. 

Trên trần động là những mảng đá thạch nhũ tự nhiên, hình thành từ dòng nước ngầm qua hàng nghìn năm. Chính giữa động là giếng nước tự nhiên, góp phần điều hòa không khí mát mẻ, tạo cảm giác dễ chịu cho du khách. Đường dẫn trong động được trang trí bằng hình ảnh rồng uốn lượn, mang đậm chất văn hóa tâm linh phương Đông.

Đền Thánh Nguyễn

Từ vị trí ngã ba đầu dốc hướng lên cổng Tam Quan, nếu rẽ vào lối bên phải, du khách sẽ đến được Đền Thánh Nguyễn nơi thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không, người đã có công sáng lập chùa Bái Đính cổ và để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong lịch sử Phật giáo cũng như y học cổ truyền Việt Nam.

Ngôi đền được xây dựng theo thế “tựa sơn nhìn thủy”, lưng tựa núi Bái Đính, mặt hướng về con sông hiền hòa, mang phong thủy hài hòa và linh thiêng. Tương truyền, trong một lần lên núi tìm thuốc chữa bệnh “hóa hổ” cho vua Lý Thần Tông, Thiền sư Nguyễn Minh Không đã phát hiện ra các hang động kỳ thú tại đây. Ông lập chùa thờ Phật và xây dựng vườn thuốc quý để chữa bệnh cho dân.

Không chỉ là một vị thiền sư đức độ, ông còn là danh y nổi tiếng, và được suy tôn là Tổ sư nghề đúc đồng Việt Nam. Trong nhiều năm, ông đã miệt mài nghiên cứu văn hóa Đông Sơn, sưu tầm đồ đồng cổ và phục dựng lại kỹ nghệ đúc đồng truyền thống vốn đã bị mai một.

Để tưởng nhớ công ơn to lớn của ông, người dân đã tạc tượng thờ ngay tại chùa Bái Đính và nhiều địa phương khác trong tỉnh Ninh Bình. Đền Thánh Nguyễn được xây dựng theo kiến trúc truyền thống “Tiền Nhất, Hậu Công”, phía trước hình chữ Nhất, phía sau hình chữ Công tạo thế vững chãi mà uy nghi. Không gian bên trong đền nổi bật với các mảng chạm khắc sinh động, mô tả hình rồng, lân oai phong cùng họa tiết hoa lá mềm mại, góp phần tạo nên vẻ đẹp cổ kính và linh thiêng cho di tích.

Một số kinh nghiệm nhỏ khi tham quan chùa Bái Đính

Để chuyến hành hương và khám phá Bái Đính được thuận lợi và trọn vẹn hơn, bạn hãy lưu ý một vài kinh nghiệm dưới đây:

• Trang phục: Hãy lựa chọn những bộ trang phục lịch sự, kín đáo và thoải mái, phù hợp với không gian linh thiêng của chùa. Điều này vừa thể hiện sự tôn kính, vừa giúp bạn dễ dàng di chuyển trong suốt hành trình.
• Giày dép: Vì bạn sẽ phải đi bộ qua nhiều bậc thang và hành lang dài, nên ưu tiên mang giày thể thao hoặc giày đế bằng để tránh đau chân.
• Tiền lẻ: Mang theo một ít tiền lẻ để quyên góp hoặc công đức tại các ban thờ. Đây cũng là một nét đẹp trong văn hóa tâm linh Việt Nam, thể hiện tấm lòng thành kính và mong cầu bình an, may mắn.

• Mua sắm: Nếu có nhu cầu mua đồ lưu niệm hay lễ vật, bạn nên chờ đến khi xuống núi. Mức giá ở khu vực bên ngoài thường hợp lý hơn so với trong khuôn viên chùa.
• Dự phòng thời tiết: Vào dịp đầu xuân, Bái Đính thường có mưa phùn nhẹ. Bạn nên mang theo một chiếc ô gấp nhỏ để sử dụng khi cần thiết.
• Di chuyển bằng xe điện: Nên mua vé xe điện hai chiều ngay từ đầu để tránh việc phải xếp hàng chờ mua vé lượt về đặc biệt là trong những dịp đông khách.
• Lộ trình tham quan: Bạn nên đi xe điện lên chùa Bái Đính cổ trước rồi đi bộ xuống dần các khu vực chùa mới. Đây là hướng di chuyển xuống núi, sẽ đỡ mất sức hơn so với việc leo ngược hàng nghìn bậc thang từ dưới lên.

Xem thêm: Khám phá khu di tích lịch sử mang đậm dấu ấn dân tộc ta

Lịch sử chùa Bái Đính Ninh Bình là minh chứng cho sự phát triển bền vững của Phật giáo Việt Nam từ thời cổ đại đến hiện đại. Ngôi chùa không chỉ thu hút du khách bởi quy mô hoành tráng mà còn bởi chiều sâu văn hóa tâm linh gắn với các triều đại lịch sử. Những giá trị ấy khiến chùa Bái Đính trở thành biểu tượng thiêng liêng của vùng đất cố đô. Nếu có dịp, bạn nên một lần đến thăm để cảm nhận rõ hơn sức sống mãnh liệt của di sản này.