Bạn đã từng nghe về di tích lịch sử ngã tư Rạch Kiến một trong những địa danh nổi bật của tỉnh Long An trong thời kỳ kháng chiến? Vì sao nơi đây lại được xem là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của quân dân miền Nam? Những sự kiện nào từng làm rung chuyển ngã tư này? Cùng theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn giá trị lịch sử và ý nghĩa thiêng liêng của ngã tư Rạch Kiến.
Lịch sử hình thành và vai trò cách mạng của Ngã tư Rạch Kiến
Ngã tư Rạch Kiến là trung tâm của “Vành đai diệt Mỹ Rạch Kiến”, nơi quân và dân Long An lập nên những chiến công vang dội, khiến quân thù khiếp sợ. Từ một căn cứ quân sự của Mỹ-ngụy, khu vực này đã trở thành biểu tượng của chiến tranh nhân dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng miền Nam.
Truy cập ngay: Di tích lịch sử Đồng Tháp mang giá trị văn hóa lâu đời
Giới thiệu về Ngã tư Rạch Kiến
Ngã tư Rạch Kiến nằm trên địa bàn huyện Cần Đước, tỉnh Long An, là một vị trí chiến lược quan trọng trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Đây từng là nơi giao nhau của các tuyến đường trọng yếu kết nối Cần Đước với Cần Giuộc, Nhà Bè và khu vực phía Nam Sài Gòn. Với vị trí thuận lợi về giao thông và địa hình, ngã tư này trở thành mục tiêu chiếm đóng của đế quốc Mỹ nhằm kiểm soát vùng giải phóng rộng lớn ở Long An.
Vào cuối năm 1966, đế quốc Mỹ đã xây dựng tại đây một căn cứ quân sự lớn với hệ thống phòng thủ dày đặc nhằm ngăn chặn các đợt tấn công của lực lượng cách mạng.
Tuy nhiên, với sự lãnh đạo quyết liệt của Tỉnh ủy Long An và tinh thần chiến đấu dũng cảm của quân dân địa phương, khu vực ngã tư Rạch Kiến đã trở thành trung tâm của chiến dịch “Vành đai diệt Mỹ” nổi tiếng.
Trải qua gần 1.000 ngày chiến đấu ác liệt, nơi đây đã ghi dấu một chiến thắng oanh liệt, góp phần giữ vững vùng giải phóng và tạo thế tiến công vào Sài Gòn năm 1968.
Bối cảnh lịch sử và sự ra đời của Vành đai diệt Mỹ
Năm 1965, sau thất bại của chiến lược “chiến tranh đặc biệt”, đế quốc Mỹ chuyển sang chiến lược “chiến tranh cục bộ”, trực tiếp đưa quân viễn chinh vào miền Nam Việt Nam.
Ngày 20/12/1966, Lữ đoàn 3 thuộc Sư đoàn 9 bộ binh Mỹ ồ ạt đổ quân tái chiếm Rạch Kiến, xây dựng căn cứ tại ngã tư Rạch Kiến với mục tiêu khống chế vùng giải phóng Cần Đước, Cần Giuộc và tiêu diệt lực lượng cách mạng.
Căn cứ Mỹ trải dài dọc tỉnh lộ 826, chiếm diện tích khoảng 160.000 m², có hệ thống phòng thủ kiên cố gồm sáu lớp kẽm gai, ba tuyến bãi mìn, một tiểu đoàn bộ binh, tiểu đoàn pháo binh, xe bọc thép và bốn đại đội trực thăng. Vị trí này trở thành mắt xích chiến lược trong tuyến phòng thủ phía Nam Sài Gòn của Mỹ - ngụy.
Trước nguy cơ đó, Thường trực Tỉnh ủy Long An quyết định thành lập “Vành đai diệt Mỹ Rạch Kiến”, gồm 13 xã giải phóng của hai huyện Cần Đước và Cần Giuộc. Dưới sự lãnh đạo của Ban chỉ huy Vành đai, các lực lượng vũ trang và nhân dân phát huy sức mạnh chiến tranh nhân dân với ba mũi giáp công: Quân sự, chính trị và binh vận.
Sau gần 1.000 ngày đêm chiến đấu bền bỉ, quân và dân ta đã tiêu diệt hơn 2.000 lính Mỹ, bắn rơi 17 máy bay, phá hủy 20 xe thiết giáp, thu nhiều vũ khí và cô lập hoàn toàn căn cứ Rạch Kiến. Chiến thắng vang dội này giữ vững vùng giải phóng phía Nam lộ 4 và tạo bàn đạp cho cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968.
Quá trình xây dựng và công nhận di tích lịch sử ngã tư rạch kiến
Sau ngày giải phóng miền Nam, Ngã tư Rạch Kiến được bảo tồn để ghi dấu chiến công của quân và dân Long An. Năm 1996, Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận khu vực này là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Năm 2011, tỉnh Long An đầu tư trùng tu, tôn tạo khu di tích với các hạng mục như nhà trưng bày, mô hình tái hiện Vành đai diệt Mỹ, và công viên tưởng niệm, nhằm bảo tồn giá trị lịch sử và phục vụ du khách.
Năm 2020-2025, Đại hội Đảng bộ huyện Cần Đước lần thứ XII thông qua nghị quyết xây dựng Tượng đài Chiến thắng tại Ngã tư Rạch Kiến, với kinh phí hơn 30 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành vào năm 2023.
Cuộc thi sáng tác mẫu phác thảo tượng đài, khởi động ngày 15/12/2023, đã thu hút gần 20 kiến trúc sư và nhà điêu khắc trong và ngoài tỉnh, nhằm tạo ra một công trình nghệ thuật tôn vinh tinh thần chiến đấu kiên cường của quân và dân Long An. Công trình này không chỉ nâng tầm giá trị di tích mà còn góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.
Giá trị kiến trúc và nghệ thuật của khu di tích
Khu di tích lịch sử Ngã tư Rạch Kiến không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn là một quần thể kiến trúc tái hiện sống động không gian chiến đấu năm xưa. Với các hạng mục được thiết kế hài hòa giữa lịch sử và nghệ thuật, khu di tích mang đến không gian linh thiêng và trang nghiêm.
Kiến trúc và các hạng mục tiêu biểu
Khu di tích Ngã tư Rạch Kiến nằm tại giao lộ của tỉnh lộ 826 và đường 19, trong không gian khoảng 1 km², tái hiện một phần căn cứ Mỹ xưa với các sân bay dã chiến, bãi pháo, khu trại quân sự, và câu lạc bộ sĩ quan. Tâm điểm của khu di tích là nhà trưng bày, nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, như vũ khí, tài liệu, và hình ảnh về Vành đai diệt Mỹ Rạch Kiến. Một mô hình sa bàn tái hiện diễn biến cuộc đấu tranh gần 1.000 ngày đêm được dựng tại đây, giúp du khách hình dung rõ nét về thế trận chiến tranh nhân dân. Các hiện vật, từ lựu đạn, chông mìn đến các vật dụng của quân Mỹ, được sắp xếp khoa học, mang tính giáo dục cao.
Khu vực trung tâm di tích còn có công viên tưởng niệm, với bia đá khắc dòng chữ vàng: “Ngày 23-12-1966, lữ đoàn 3 thuộc sư đoàn bộ binh số 9 quân viễn chinh Mỹ đánh chiếm Rạch Kiến lập căn cứ”, ghi dấu chiến công của quân và dân Cần Đước-Cần Giuộc. Công viên được bao quanh bởi cây xanh, bồn hoa, và lối đi lát đá, tạo không gian thoáng mát, phù hợp cho các hoạt động tưởng niệm và tham quan. Dự án Tượng đài Chiến thắng, đang trong giai đoạn hoàn thiện thiết kế, hứa hẹn trở thành biểu tượng mới của khu di tích, với bố cục hài hòa, mang tính nghệ thuật cao, thể hiện khí phách kiên cường của nhân dân Long An.
Công tác bảo tồn và trùng tu
Việc bảo tồn Khu di tích Ngã tư Rạch Kiến đối mặt với nhiều thách thức, từ tác động của thời tiết đến nguy cơ xuống cấp của các hạng mục. Tuy nhiên, tỉnh Long An và huyện Cần Đước đã tích cực đầu tư trùng tu, nâng cấp hạ tầng, và bảo vệ di tích. Năm 2011, các hạng mục như nhà trưng bày, bia tưởng niệm, và công viên được tôn tạo, đảm bảo tính chân thực và thẩm mỹ. Hệ thống cây xanh và bồn hoa được chăm sóc thường xuyên, giữ cho khu di tích luôn sạch đẹp, trang trọng.
Cộng đồng địa phương, đặc biệt là đoàn viên, thanh niên, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn di tích. Hàng năm, các cơ sở Đoàn tổ chức quét dọn, tỉa cây, và chỉnh trang công viên, góp phần giữ gìn không gian di tích. Các hoạt động như hội thảo, lấy ý kiến về thiết kế Tượng đài Chiến thắng, và triển lãm hiện vật cũng được đẩy mạnh, thu hút sự tham gia của các nhà nghiên cứu, cựu chiến binh, và học sinh. Những nỗ lực này không chỉ bảo vệ di sản lịch sử mà còn biến Ngã tư Rạch Kiến thành một điểm đến văn hóa sống động, hấp dẫn du khách.
Ý nghĩa văn hóa và giá trị hiện đại của khu di tích
Khu di tích Ngã tư Rạch Kiến không chỉ là nơi tưởng niệm những hy sinh của quân và dân Long An mà còn là biểu tượng văn hóa, giáo dục truyền thống yêu nước, và điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội địa phương.
Ngã tư Rạch Kiến là một “địa chỉ đỏ” quan trọng, nơi thế hệ trẻ học hỏi về tinh thần đoàn kết, sáng tạo, và ý chí kiên cường của cha ông. Các hiện vật, tài liệu, và mô hình trong nhà trưng bày tái hiện sống động thế trận Vành đai diệt Mỹ, giúp học sinh, sinh viên, và du khách hiểu rõ hơn về lịch sử kháng chiến chống Mỹ.
Hàng năm, các trường học và cơ sở Đoàn tại Long An tổ chức các chuyến “về nguồn”, kết nạp đoàn viên, và sinh hoạt truyền thống tại khu di tích. Bí thư Chi đoàn cơ sở Tòa án tỉnh Trương Khánh Nam từng chia sẻ: “Lần đầu về thăm khu di tích, tôi hiểu thêm về những năm tháng chiến tranh ác liệt, lý tưởng và sự hy sinh của thế hệ cha ông. Tôi không khỏi bồi hồi và cảm phục.
Khu di tích cũng là nơi tổ chức các hội thảo khoa học, giao lưu với nhân chứng lịch sử, và các cuộc thi tìm hiểu lịch sử, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa và giáo dục. Với 52 Mẹ Việt Nam Anh hùng và 181 liệt sĩ tại xã Long Hòa, Ngã tư Rạch Kiến còn là biểu tượng của đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, nhắc nhở thế hệ hôm nay về trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các hoạt động như chăm sóc gia đình chính sách, hỗ trợ hộ nghèo, và vận động quà Tết tại xã Long Hòa thể hiện sự tiếp nối truyền thống cách mạng trong thời bình.
Đọc thêm: Vẻ đẹp di tích lịch sử Rạch Gầm Xoài Mút ở Tiền Giang
Di tích lịch sử ngã tư Rạch Kiến không chỉ là chứng tích của một thời kháng chiến gian khổ mà còn là biểu tượng sáng ngời của tinh thần đoàn kết, yêu nước. Việc tìm hiểu và lưu giữ ký ức về địa danh này là cách để thế hệ hôm nay và mai sau trân trọng những hy sinh to lớn của cha ông. Ngã tư Rạch Kiến mãi là niềm tự hào của Long An và của cả dân tộc Việt Nam. Hãy đến và cảm nhận ý nghĩa thiêng liêng từ vùng đất anh hùng này.
