Bạn đã bao giờ nghe nhắc đến khu di tích lịch sử Ngã Ba Giồng một nơi linh thiêng giữa lòng Hóc Môn? Vì sao nơi đây được xem là “vùng đất cách mạng”? Những anh hùng nào đã bị hành hình tại khu vực này? Hãy cùng tìm hiểu để cảm nhận sâu sắc hơn về sự hy sinh thầm lặng của những người con yêu nước trong công cuộc giành độc lập dân tộc.
Hành trình lịch sử của Ngã Ba Giồng
Ngã Ba Giồng, một vùng đất gò cao ráo thuộc làng Xuân Thới Tây xưa, là chứng nhân cho những sự kiện bi hùng trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ và những năm tháng đấu tranh giành độc lập. Từ một địa danh dân dã, nơi đây đã trở thành biểu tượng của lòng yêu nước và ý chí kiên cường.
Đọc thêm: Vẻ đẹp di tích lịch sử Rạch Gầm Xoài Mút ở Tiền Giang
Khởi nghĩa Nam Kỳ và trường bắn Ngã Ba Giồng
Vào đêm 22 rạng sáng 23/11/1940, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, nhân dân Hóc Môn, Chợ Lớn, Gia Định, và Sài Gòn đã vùng lên trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong phong trào giải phóng dân tộc. Ngã Ba Giồng, nằm tại giao điểm của ba con đường Phan Văn Hớn, Nguyễn Văn Bứa, và tỉnh lộ 19, trở thành tâm điểm của cuộc khởi nghĩa tại Hóc Môn.
Tuy nhiên, sau khi cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, thực dân Pháp biến nơi đây thành một trong ba trường bắn khét tiếng, nơi chúng xử bắn 903 cán bộ, đảng viên, và nhân dân yêu nước trong vùng Chợ Lớn, Gia Định, Sài Gòn, Biên Hòa, Tây Ninh, và Thủ Dầu Một từ ngày 23/11 đến 31/12/1940.
Tại trường bắn Ngã Ba Giồng, thực dân Pháp dựng sáu cột gỗ cao 2,2 m, cách đều 2,8 m, với chân cột đúc xi măng trộn đá xanh, phía sau là mô đất cao hơn 2m để chắn đạn.
Nhiều lãnh đạo cách mạng lỗi lạc, như đồng chí Nguyễn Văn Cừ (Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Đông Dương), Phan Đăng Lưu, Hà Huy Tập, Võ Văn Tần, Nguyễn Thị Minh Khai, và nhiều chiến sĩ khác, đã anh dũng hy sinh tại đây.
Thay vì dập tắt tinh thần cách mạng, những hành động tàn bạo của kẻ thù đã khơi dậy lòng căm thù và ý chí phản kháng mạnh mẽ trong nhân dân, đặt nền móng cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Quá trình xây dựng và tôn tạo khu di tích
Sau ngày thống nhất đất nước 30/4/1975, huyện Hóc Môn nhanh chóng khôi phục và tôn tạo Ngã Ba Giồng để giáo dục truyền thống cách mạng. Năm 2002, khu di tích được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích lịch sử Quốc gia.
Đến năm 2005, dự án xây dựng Khu tưởng niệm Liệt sĩ Ngã Ba Giồng được khởi công trên diện tích 73.708 m², với kinh phí ban đầu được duyệt vào năm 1999 nhưng sau đó tăng gấp đôi do thay đổi thiết kế và giá vật tư.
Công trình hoàn thành giai đoạn 1 vào ngày 23/11/2010, bao gồm các hạng mục như Đền tưởng niệm, nhà trưng bày, quảng trường, cụm tượng đài, vườn trầu cau, ao sen, và hệ thống cây xanh, tạo nên một không gian linh thiêng và hài hòa.
Năm 2023, Sở Du lịch TP. Hồ Chí Minh công nhận Ngã Ba Giồng là Điểm du lịch theo Quyết định số 289/QĐ-SDL ngày 15/8/2023, khẳng định vai trò của khu di tích trong việc giáo dục và phát triển du lịch văn hóa. Các đợt trùng tu tiếp theo, với sự tham gia của cộng đồng và chính quyền địa phương, đã giúp bảo tồn các hiện vật lịch sử và nâng cấp cơ sở hạ tầng, biến Ngã Ba Giồng thành một điểm đến ý nghĩa cho cả người dân địa phương và du khách.
Kiến trúc và nghệ thuật của khu di tích
Khu di tích Ngã Ba Giồng không chỉ là nơi lưu giữ ký ức lịch sử mà còn là một quần thể kiến trúc độc đáo, kết hợp giữa nét truyền thống và hiện đại, tạo nên không gian tưởng niệm trang nghiêm, gần gũi với thiên nhiên.
Không gian kiến trúc và các công trình tiêu biểu
Khu di tích Ngã Ba Giồng được quy hoạch trên diện tích hơn 10 ha, với các công trình được thiết kế hài hòa, mang tính biểu tượng cao. Tâm điểm là Đền tưởng niệm, nơi đặt án thờ các anh hùng liệt sĩ, được xây dựng với mái ngói đỏ, cột gỗ, và các mảng phù điêu khắc họa hình ảnh cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ.
Nhà trưng bày là một điểm nhấn quan trọng, lưu giữ hàng trăm hiện vật, tài liệu, và hình ảnh về những ngày tháng đấu tranh tại Hóc Môn, từ các cột gỗ của trường bắn đến các vật dụng của các chiến sĩ cách mạng. Một sa bàn tái hiện trường bắn và cuộc khởi nghĩa giúp du khách hình dung rõ nét về lịch sử bi tráng của nơi đây.
Quảng trường với ba cụm tượng đài là không gian mở, nơi tổ chức các lễ tưởng niệm và hoạt động cộng đồng. Các tượng đài được thiết kế mang tính nghệ thuật, khắc họa hình ảnh các chiến sĩ kiên cường và nhân dân đoàn kết. Khuôn viên di tích được bao quanh bởi vườn trầu cau, ao sen, và đường tre trúc, tạo nên cảnh quan xanh mát, đậm chất Nam Bộ. Hệ thống cây bằng lăng nguồn gốc tên gọi “Ngã Ba Giồng Bằng Lăng” được trồng khắp khu di tích, gợi nhớ về vùng đất xưa với những cây cổ thụ từng chứng kiến tội ác của thực dân Pháp.
Công tác bảo tồn và nâng cấp
Việc bảo tồn Khu di tích Ngã Ba Giồng từng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi dự án bị chậm tiến độ và khu vực trở thành bãi chăn thả gia súc vào năm 2007. Nhờ nỗ lực của UBND TP. Hồ Chí Minh và huyện Hóc Môn, khu di tích đã được khôi phục và hoàn thiện.
Các hạng mục như nhà trưng bày và đền tưởng niệm được trùng tu định kỳ để chống xuống cấp do thời tiết và thời gian. Hệ thống cây xanh, ao sen, và thảm cỏ được chăm sóc cẩn thận, giữ cho khu di tích luôn sạch đẹp và trang nghiêm.
Cộng đồng địa phương, đặc biệt là thanh niên và học sinh, tham gia tích cực vào việc bảo vệ di tích, từ dọn dẹp vệ sinh đến tổ chức các lễ tưởng niệm. Các hiện vật lịch sử, như tài liệu và hình ảnh về các lãnh đạo cách mạng, được bảo quản kỹ lưỡng trong nhà trưng bày. Những nỗ lực này không chỉ giữ gìn giá trị lịch sử mà còn nâng cao vai trò của Ngã Ba Giồng như một trung tâm văn hóa và giáo dục, thu hút du khách và thế hệ trẻ.
Ý nghĩa văn hóa và giá trị hiện đại của Ngã Ba Giồng
Khu di tích Ngã Ba Giồng không chỉ là nơi tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ mà còn là biểu tượng văn hóa, giáo dục truyền thống yêu nước, và điểm đến du lịch văn hóa quan trọng của TP. Hồ Chí Minh.
Tinh thần cách mạng và giá trị giáo dục
Ngã Ba Giồng là một “trường học lịch sử” sống động, nơi thế hệ trẻ học hỏi về tinh thần bất khuất và sự hy sinh của các chiến sĩ trong cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ. Những tên tuổi như Nguyễn Văn Cừ, Phan Đăng Lưu, và Nguyễn Thị Minh Khai đã trở thành biểu tượng cho lý tưởng cách mạng, truyền cảm hứng cho các thế hệ hôm nay.
Hàng năm, các trường học, cơ quan, và đoàn thể tổ chức các chuyến “về nguồn” tại khu di tích, với các hoạt động như dâng hương, kết nạp đoàn viên, và tìm hiểu lịch sử. Lễ tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, như sự kiện ngày 27/8/2024 do Ủy ban MTTQVN huyện Hóc Môn và Ban Trị sự GHPGVN tổ chức, đã thu hút đông đảo người dân và tăng ni, thể hiện lòng tri ân sâu sắc.
Nhà trưng bày tại khu di tích lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, từ hình ảnh các chiến sĩ đến tài liệu về cuộc khởi nghĩa, giúp du khách hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử và tội ác của thực dân Pháp. Các hoạt động như hội thảo khoa học, triển lãm, và giao lưu với nhân chứng lịch sử được tổ chức thường xuyên, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa và giáo dục. Ngã Ba Giồng cũng là nơi tổ chức các lễ hội truyền thống, như lễ chiêu linh và tụng kinh cầu nguyện, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” và tinh thần đoàn kết của nhân dân Hóc Môn.
Ngã Ba Giồng trong hành trình du lịch văn hóa
Với vị trí thuận lợi trên Quốc lộ 22, cách trung tâm TP. Hồ Chí Minh khoảng 20km, Ngã Ba Giồng là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích du lịch văn hóa và lịch sử. Được công nhận là Điểm du lịch vào năm 2023, khu di tích thu hút hơn 50.000 lượt khách mỗi năm, đặc biệt trong các dịp lễ lớn như 30/4, 2/9, và kỷ niệm Khởi nghĩa Nam Kỳ (23/11).
Du khách có thể tham quan Đền tưởng niệm, nhà trưng bày, và quảng trường, đồng thời nghe thuyết minh về lịch sử hào hùng của Hóc Môn. Không gian xanh mát với vườn trầu cau, ao sen, và đường tre trúc mang đến trải nghiệm thư giãn, đậm chất Nam Bộ.
Khu di tích được tích hợp vào các tour du lịch về nguồn tại TP. Hồ Chí Minh, kết hợp với các điểm đến như Địa đạo Củ Chi, Dinh quận Hóc Môn, và Bến Dược. Các hoạt động như dâng hương, chụp ảnh lưu niệm, và tham gia lễ hội truyền thống tạo nên không khí sôi động, thu hút cả du khách trong nước và quốc tế. Ngã Ba Giồng không chỉ góp phần giáo dục lịch sử mà còn thúc đẩy kinh tế du lịch địa phương, khẳng định vị thế của Hóc Môn vùng đất “Mười tám thôn vườn trầu” với truyền thống cách mạng vẻ vang.
Khám phá thêm: Khu di tích lịch sử Minh Đạm điểm đến không thể bỏ lỡ
Khu di tích lịch sử Ngã Ba Giồng không chỉ là một chứng tích đau thương mà còn là biểu tượng cao cả về tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam. Nơi đây nhắc nhở mỗi thế hệ về giá trị của độc lập và tự do. Việc gìn giữ và tìm hiểu khu di tích này là nghĩa vụ thiêng liêng đối với những ai trân trọng lịch sử. Hãy đến với Ngã Ba Giồng để tưởng niệm và tri ân những con người đã ngã xuống vì lý tưởng dân tộc.
